77 Mazowiecka Drużyna Harcerska im. Zawiszy Czarnego z Żyrardowa to drużyna z długimi, przedwojennymi tradycjami. Tradycje te sięgają przełomu lat 20-tych i 30-tych XX wieku, kiedy na terenie robotniczego Żyrardowa kształtowało się harcerstwo. W tamtych czasach regułą było, iż nowo powstałym drużynom nadawano kolejne numery. W grudniu roku 1929 rozkazem Komendanta Chorągwi Mazowieckiej, na terenie Żyrardowa powołane do życia zostają dwie nowe drużyny harcerskie o numerach 76 i 77. Tak powstaje 76 Mazowiecka Drużyna Harcerska im. Króla Władysława Łokietka oraz 77 Mazowiecka Drużyna Harcerska im. Zawiszy Czarnego.
W roczniku statystycznym powiatu grodzisko-mazowieckiego z roku 1930 mamy już ujętą 77 Mazowiecką Drużynę Harcerską im. Zawiszy Czarnego, jako pełnoprawną jednostkę Hufca Harcerzy w Żyrardowie. Według informacji z owego rocznika, drużyna nosi czarne barwy i działa przy Szkole Powszechnej im. Marii Konopnickiej. W tym też czasie liczy trzy zastępy, w jej strukturach działa gromada wilcząt, a pierwszym drużynowym jest phm Stefan Podgórski.
Kilkanaście miesięcy później phm Stefan Podgórski zostaje komendantem żyrardowskiego Hufca Harcerzy, a funkcję drużynowego przejmuje dh Czesław Galiński. Wykaz drużyn Hufca Harcerzy w Żyrardowie na dzień 1.12.1932 opisuje następujące przydziały funkcyjne w 77 Mazowieckiej Drużynie Harcerskiej im. Zawiszy Czarnego: Czesław Galiński – drużynowy , R. Pec – przyboczny , M. Bogucki – wódz gromady wilcząt (zuchów)
Na chwilę obecną nie wiemy jak długo drużynowym był dh Czesław Galiński, gdyż nie zachowały się żadne przekazy ustne ani materiały. Posiadamy jednak informację, że w momencie wybuchu II Wojny Światowej, drużynowym 77MDH był dh. Sobczyński. W czasie II Wojny Światowej harcerki z hufca żeńskiego zakładają konspiracyjną organizację „Młody Las”, zaś harcerze trafiają do czynnej walki w AK. Jak można się domyśleć, wojna mocno przerzedza szeregi wszystkich żyrardowskich drużyn, gdyż harcerze nie pozostają bierni i zawzięcie walczą z okupantem.
W 1945 roku kiedy tylko ustają działania wojenne, rozpoczyna się nowa karta w historii 77 Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej. We wrześniu 1945 roku na polecenie komendanta Hufca Harcerzy, do Szkoły Powszechnej im. Marii Konopnickiej oddelegowany zostaje wyw. Ryszard Wiśniewski. Udaje się tam z konkretnym zadaniem, stworzenia drużyny harcerskiej w typowym środowisku robotniczym. Po konsultacjach dh Wiśniewskiego, z dyrektorem szkoły (p. Kowalskim), zapada decyzja o reaktywacji drużyny harcerskiej działającej przed wojną przy szkole, czyli 77 Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej. Początkowo skład osobowy drużyny wynosi około 25 osób, aby ostatecznie skrystalizować się na poziomie około 16 osób. W tamtym czasie filarami naszej drużyny byli: Ryszard Wiśniewski (drużynowy) , Tadeusz Czuchryta (przyboczny), Antoni Pałucki (zastępowy). Dzięki przypadkowej wizycie dh Wiśniewskiego w sklepie metalowym, prowadzonym przez p. Sobczyńskiego (ojca ostatniego przedwojennego drużynowego), odzyskane zostaje trochę pamiątek po przedwojennej 77MDH (pieczęć drużyny oraz biblioteczka harcerska). Pan Sobczyński wychodzi też z ciekawą inicjatywą przeprowadzenia zbiórki pieniędzy, na uszycie proporca drużyny. Niedługo później taki proporzec powstaje (wraz z drzewcem), z jednej strony na polu w kolorze czarnym wyszyta jest lilijka harcerska , z drugiej strony na polu czerwonym wyszyto wizerunek Matki Boskiej.
77 Mazowiecka Drużyna Harcerska w obecnym składzie i kształcie działa oficjalnie do końca 1949 roku, kiedy to z funkcji drużynowego zmuszony jest zrezygnować dh Wiśniewski. W tym czasie komunistyczne władze rządzące krajem, pracują nad likwidacją harcerstwa w przedwojennej formie. Wszelkie odwołania do brytyjskiego scoutingu, czy polskie symbole harcerskie jak krzyż i lilijka muszą zniknąć. Osoby z udokumentowaną przedwojenną działalnością harcerską oraz AK-owskim życiorysem jak dh Wiśniewski są prześladowane przez Służbę Bezpieczeństwa. Druh Wiśniewski będący w 1949 roku drużynowym 77MDH i jednocześnie Komendantem Hufca Harcerzy, w wyniku takich prześladowań wyprowadza się do Grodziska Mazowieckiego i podejmuje pracę z tamtejszymi harcerzami. Po odejściu dh Wiśniewskiego, władzę w drużynie nieoficjalnie (bez nadania rozkazem) przejmuje przyboczny Tadeusz Czuchryta, zaś opiekunem drużyny zostaje dh Henryk Godlewski. Drużyna działa jeszcze przez kilka miesięcy do momentu, kiedy to Związek Harcerstwa Polskiego zostaje bezprawnie zlikwidowany, a jego miejsce zajmuje komunistyczna Organizacja Harcerska Związku Młodzieży Polskiej. W związku z tym wydarzeniem dh Henryk Godlewski podejmuje ostateczną decyzję o rozwiązaniu drużyny.
Wywiad z hm Henrykiem Godlewskim – Żyrardów 02.02.2012 | Wywiad z phm Ryszardem Wiśniewskim – Żyrardów 10.12.2013 |